Bộ Xây dựng đề xuất bổ sung đối tượng được mua nhà ở xã hội không cần đáp ứng điều kiện nhà ở, thu nhập cũng như không phải thực hiện bốc thăm.
Bộ Xây dựng đang dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về một số cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật và chỉ tiêu pháp lệnh đột phá phát triển nhà ở xã hội.
Bộ Xây dựng đề xuất giảm thiểu điều kiện cho nhóm đối tượng là hộ gia đình, cá nhân được bố trí tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất sẽ không phải đáp ứng điều kiện về nhà ở và điều kiện về thu nhập khi mua nhà ở xã hội, chỉ trừ trường hợp đã được thụ hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội trước đó.
Trao đổi với Lao Động, luật sư Nguyễn Văn Đỉnh - Chuyên gia pháp lý bất động sản tán thành và đánh giá cao đề xuất này. Nếu được ban hành, quy định mới sẽ không chỉ giúp tháo gỡ việc thực thi chính sách nhà ở xã hội, giúp đẩy nhanh Đề án xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội mà còn có tác dụng đẩy nhanh quá trình giải phóng mặt bằng, sớm có mặt bằng sạch cho các dự án phát triển kinh tế - xã hội, qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
"Tôi tin chính sách này cũng sẽ nhận được sự đồng thuận trong xã hội nếu nó phù hợp với đạo lý, lẽ công bằng. Vì nhóm đối tượng này là những người chịu thiệt thòi do bị Nhà nước thu hồi đất và mất chỗ ở nên việc “bù đắp” thông qua việc tạo điều kiện cho họ được sở hữu nhà ở xã hội nhằm tạo lập chỗ ở mới là hết sức cần thiết. Nhóm đối tượng này cũng cần nhận được “biệt đãi” riêng so với những đối tượng khác" - luật sư nói.
Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh lưu ý rằng, các chính sách ưu đãi có thể tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng. Chẳng hạn, nếu một gia đình đã bị thu hồi đất ở nhưng sau đó tự tìm được nơi ở mới, song vẫn đề nghị được mua một suất nhà ở xã hội để bán lại hưởng chênh lệch.
Để khắc phục việc này thì cần phải đẩy mạnh khâu kiểm tra, giám sát, đặc biệt là hậu kiểm sau khi bán và bàn giao nhà ở xã hội để đảm bảo chính sách hỗ trợ đi đến đúng đối tượng có nhu cầu, phát huy hiệu quả của chính sách, tránh trục lợi.
"Cũng xin lưu ý rằng trong mọi trường hợp, một đối tượng chỉ được hỗ trợ về nhà ở xã hội duy nhất một lần trong đời và việc kiểm soát có thể được đảm bảo thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu nên sự lợi dụng (nếu có) sẽ không lan rộng" - ông Đỉnh nói.
Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh nhận định, một điểm đáng chú ý trong đề xuất của Bộ Xây dựng cần được xem xét kỹ lưỡng là quy định cho phép người dân tham gia thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất với chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội được ưu tiên mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội mà không phải đáp ứng điều kiện về nhà ở và thu nhập.
Theo đó, quy định này chưa thực sự phù hợp với bản chất của cơ chế thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, vốn là một giao dịch dân sự tự nguyện, các bên tự chịu trách nhiệm. Việc để cơ chế này làm phát sinh nghĩa vụ bổ sung quỹ nhà ở xã hội của Nhà nước là điều cần cân nhắc.
Chính sách này có thể bị lợi dụng, chẳng hạn một cá nhân có thể lập doanh nghiệp “ảo” để đứng tên xin thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất làm dự án nhà ở xã hội, nhưng thực chất chỉ nhằm hợp thức hóa việc “xé rào” điều kiện để người dân mua nhà ở xã hội không đúng đối tượng.
